Prijedorski stari grad Kozarac (poznat po razaranju i genocidnom zatiranju Bošnjaka) i naselje Omarska (poznata po zloglasnom logoru u kojem su mučeni i ubijani Bošnjaci) pokrenuli su inicijativu pred Gradskom skupštinom za izdvajanje iz Prijedora i osnivanje odvojenih opština. Dok zahtjev Kozarca još čeka, odbornici Gradske skupštine Prijedora su podržali inicijativu Omarske, uprkos tome što pretendira na tri naselja koja tradicionalno pripadaju Kozarcu. Po već isprobanim metodama, nastavlja se beskrupulozna otimačina zemljišta na kojem oduvijek žive Bošnjaci. Sjena zloglasnog logora Omarska ponovo se nadvila nad prijedorske Bošnjake. Mogu li Bošnjaci s područja Kozarca ostvarivati svoja građanska prava u opštini Omarska, u kojoj i sada vladaju oni koji su ih mučili, ubijali i bacali u Tomašicu i druge masovne grobnice?
Strategija etničkog čišćenja BiH od Bošnjaka, započeta tokom agresije na BiH, i više nego uspješno provedena na području koje sada pokriva genocidna Rs, nastavlja se i danas. Uspostavom Rs postavljene su i naknadno ojačane etničke entitetske granice, a nakon toga se pristupilo formitranju etnički čistih opština i područja. Sve se činilo i danas čini da se spriječi povratak prognanih. Ondje, gdje to do kraja nije provedeno, kao na opštini Prijedor, nastavlja se danas i to u gradiću Kozarcu, pored Prijedora, najosjetljivoj etničkoj tački u BiH osim Srebrenice. Od jula ove godine, a naročito intenzivno zadnjih mjeseci, radi se na formiranju novih opština na području Prijedora, opštine Kozarac i opštine Omarska. Težnja stratega za osnivanje opštine Omarska je da u područje buduće opštine Omarska uključe dijelove triju naselja koja pripadaju području Kozarac. Koliko je ovo osjetljivo i nastrano, koliko tendenciozno i zlokobno, jasno se vidi iz činjenice da je stari grad Kozarac u maju 1992.g doslovno spaljen i sravnjen, ubijeno 1.800 lica nesrpske nacionalnosti, a najaktivniji dio njegovog stanovništva (muški) protjeran u zloglasni logor Omarska, a ostali građani (žene, starci, djeca) u logore Trnopolje i Keraterm. Po uspostavi Dejtonskog mira, uprkos ogromnom otporu, u stari gradić Kozarac na planini Kozari vratio se jedan značajan broj prognanih Bošnjaka, čijim zalaganjem je 31.7.2010.g. u centru grada žrtvama s područja Kozarca podignuto spomen-obilježje sa imenima 1.226 Bošnjaka, a nakon provjere dopisano još oko 240 imena. Svih poratnih godina preživjelim nije bio dozvoljen ulazak na područje logora Omarska, ni da obave molitvu za mrtve, niti da podignu spomen obilježje žrtvama logora, a sada se ponovno oni ii područje na kojem žive pokušava gurnuti u ambis Omarske, u kojem su 1992.g. bespoštedno mučeni i ubijani prijedorski Bošnjaci i Hrvati.
Nastojanje Omarske podržano od vlasti Prijedora da opštini u osnivanju priključi područja koja historijski gravitiraju i pripadaju Kozarcu žitelji tih područja doživljavaju kao zatvaranje u logor Omarska, u kojem su u ljeto 1992. zlostavljani i umoreni njihovi roditelji ili najbliži srodnici. Za bošnjačke povratnike Kozaraca i okolnih naselja to je novo mirnodopsko zatvaranje u geto.
Prve reakcije građana na pokušaj getoizacije
Nakon saznanja da se podruučje Kozarca pokušava podijeliti i dio teritorijia pripojiti novoj opštini u osnivanju Omarska, cijelom svijetu poznatom po logoru Omarska, najzloglasnijem logoru nakon II svjetskog rata, građani tog područja su ogorčeni, što uvjerljivo potvrđuju poruke na FB “Spasimo Kozarac!” Putem interneta pozivaju se probosanske snage, organizacije, političke partije, obični ljudi, patrioti, da stanu u odbranu Kozarca, koji opština Prijedor i četnička MZ Omarska žele podijeliti, izuzeti dio teritorija Kozarac i pripojiti opštini Omarska, koja se po toj paklenoj zamisli i formira. Odbrana Kozarca je zadnji bastion odbrane države BiH od ekstremno srpske i nasilne okupatorske politike, koja ne bira sredstva da genocidnu tvorevinu potpuno očisti od Bošnjaka i naparavi državom.
Ubijanje Kozarca
Kozarac je 600 godina stari grad. U istoriji se spominje 1360-te kao sjedište Sanske župe. Stariji je od Prijedora i Banja Luke, koji se spominju tek 175, odnosno 1494.godine. Ispunjavao je sve uslove da bude opština u vrijeme Jugoslavije, ali se to nije dozvolilo, jer su u njemu živjeli skoro isključivo muslimani. Do agresije na BiH u širem regionu Kozarca je živjelo 27.000 stanovnika, od čega 4.000 u užem gradskom području, koji je 90% bio naseljen Bošnjacima – muslimanima.
Kada su srpski agresori 30.4.1992.g zauzeli grad Prijedor, kao prepreka potpunoj okupaciji regije Prijedor postavio se grad Kozarac, jer su njegovi mještani odbili ultimatum da se predaju. Zbog toga je 24.5.1992.godine, nakon masakra nad muslimanima sela Hambarine, i trodnevne blokade, napadnut Kozarac. Napad je počeo granatiranjem. Ispaljeno je 25.000 granata, uz nekoliko razornih zemlja-zemlja. Izgorjele su mnoge kuće, 16 kozaračkih džamija, drevna Kapetanovića kula, spomenici kulture. Nakon granatiranja uslijedio je prodor tenkova i pješadije. Pješadija je ušla u Kozarac i počela paliti kuće jednu za drugom, ubijati i goniti narod u logore. Dana 27.5.1992.g general – potpukovnik Momir Talić saopštio je “da je prilikom napada na Kozarac 800 ljudi ubijeno, a 1.200 zarobljeno“. Narednog dana srpski mediji su izvjestili da je uništeno 50% Kozarca. Kozarčani muškarci, koji su preživjeli napad, odvedeni su u prijedorske logore Omarska i Keraterm, a žene i starci u logor Trnopolje, pored Kozaraca. Do danas se u Kozarac vratilo oko 6.000 Kozarčana, a u svijetu ih je još oko 22.000, najviše u Švedskoj, Norveškoj, Njemačkoj, a ima ih u Americi, Australiji, Španiji i Maleziji. Zločin počinjen u Kozarcu je prag i incijalna kapsla još nepriznatog Prijedorskog genocida nad Bošnjacima.
Teritorijalno razgraničenje uhodana praksa
Mladi možda ne znaju, ali stariji pamte, da je u bivšoj Jugoslaviji dominacija Srba, pored drugih metoda, uspostavljana teritorijalnim razgraničenjem opština, tako da su područja sa muslimanskim stanovništvom izdvajana s teritorija gdje su pravila većinu i pripajana nekoj od susjednih opština u kojoj će biti manjina. Primjeri takve prakse su u Bos.Kostajnici, Orahovi između Bos.Dubice i Bos. Gradiške, itd. Isti metod je korišten i po uspostavi Dejtonskog mira.Po tom ili sličnom modelu, naročito intenzivno zadnjih mjeseci ove godine, na području grada Prijedora priprema se formiranje nove opštine Omarska, koja bi se po pripremljenom elaboratu proširila na neka područja koja pripadaju starom gradu Kozarcu.
Republika srpska je od 1996. do 2012. imala 2 grada i 61 opštinu, od sredine 2012. do 2019. imala je 6 gradova i 57 opština, a od 2019. ima 8 gradova i 56 opština. Prijedor, koji je ranije bio opština, u tom periodu je dobio status grada.
Formiranje opštine Omarska
Po Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Rs opština se formira za dio naseljenog mjesta, za jedno naseljeno mjesto ili za više naseljenih mjesta. Osnivanje opštine ili promjena područja opštine vrši se spajanjem dviju ili više susjednih opština u novu opštinu, podjelom jedne opštine u dvije ili više novih opština, pripajanjem dijela jedne opštine susjednoj i spajanjem dijelova dvije ili više susjednih opština u novu opštinu. Postupak je propisan čl. 7. Zakona o teritorijalnoj organizaciji Rs, a podrazumjeva podnošenje inicijative za teritorijalne promjene sa elaboratom o opravdanosti. Za pokretanje inicijative za formiranje opštine potrebno je obezbijediti podršku najmanje 30% birača tog područja.
Inicijativni odbor za osnivanje opštine Omarska do avgusta 2019.g. prikupio je 5.300 potpisa u naseljima: Jelička, Gradina, Marička, Krivaja, Niševići, Omarska, Lamovita, Bistrica, Kevljani, Petrov Gaj, Babići, Busnovi, koji podržavaju odvajanje od Prijedora. Na tom području ima 12 naselja sa 13.000 stanovnika i privredni potencijal, sa 750 zaposlenih. Inicijativa za osnivanje opštine Omarska dostavljena je Skupštini grada Prijedora 9.10.2019.g. sa elaboratom koji predviđa da se u područje buduće opštine Omarska uključe i naselja Babići, Kevljani i dio područja Kozarac, koja pokriva Kozarac.
Iz Omarske tvrde da grad Prijedor koči njihov razvoj, što potvrđuju i time da se od 2004.g., kada je otvoren rudnik Omarska, u budžet grada Prijedora po raznim osnovima slilo 100 miliona KM.
Iako Inicijativa Omarske nije u skladu sa pozitivnim propisima o teritorijalnoj organizaciji, prihvaćena je od službi grada Prijedora i 27.11.2019.g. stavljena na dnevni red Skupštine grada Prijedora, zbog čega su delegati SDA i nekih drugih stranaka zatražili da se skine s dnevnog reda dok se stav ne usaglasi sa mještanima naselja Kozarac, Babići, Kevljani. Odbornici Skupštine grada Prijedora nisu prihvatili zahtjev SDA već su dali pozitivno mišljenje o inicijativi za osnivanje opštine Omarska, pa će Inicijativa biti prosljeđena Vladi Rs koja je u roku od 30 dana dužna formirati Komisiju koja će inicijativu razmotriti i u roku 90 dana je sa svojim mišljenjem uputiti Vladi Rs, a Vlada dalje na usvajanje NS Rs.
Gradonačelnik Prijedora Milenko Đaković se nije suprostavio, već rekao da “treba inicijativu Omarske pomiriti sa Kozarcem”. Predsjednik Kluba odbornika SDA Mesud Trnjanin najavio je tužbu protiv protiv Inicijative pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu, ako ih ne zaustavi domaće pravosuđe.
Inicijativa za osnivanje opštine Kozarac
Najstariji grad na proplancima planine Kozare Kozarac trebao je mnogo vremena ranije dobiti status opštine, jer je ispunjavao sve potrebne uslove. Imao je pravo na teritorijalni nivo lokalne samouprave, koji je bio još 1963.g. Ali za takve zahtjeve iz poznatih razloga nikad nije bilo sluha. S proljeća 2019.g. ponovo je pokrenuta inicijativa. Elaborat o opravdanosti osnivanja opštine Kozarac predstavljen je građanima u julu 2019-te, a kasnije i građanima Kamičana i Kevljana. Istovremeno se, po zahtjevu skupštinske službe, ponovno pristupilo prikupljanju potpisa građana za dobijanje statusa opštine, a nakon toga je organizovan i javni skup za naselja Kevljani, Babići, dio Brđana i Dere…Inicijativa za osnivanje opštine dostavljena je Skupštini grada Prijedora 24.10.2019.g. Od skupštine grada je zatraženo da je razmotri i mišljenje dostavi Vladi Rs na dalji postupak. U Elaboratu o opravdanosti, koji je priložen, navedeni su društveni, ekonomski, kulturno-historijski, fiskalni, upravni, infrastrukturi potencijali, društveni interes i geografska povezanost.
Skupština grada Prijedora je bila upoznata sa inicijativom za osnivanje opštine Kozarac i inicijativomn za Omarsku i bila je dužna oba zahtjeva razmotriti zajedno, zbog spornih naselja. To namjerno nije urađeno, već je dato zeleno svjetlo Omarskoj, a Koizarac opet ostavljen da čeka.
U obavještenju za javnost izdatu 29.11. 2019. Inicijativni odbor za za formiranje opštine Kozarac objavio je imena članova Inicijativnog odbora i saopštava: Da je na sastanku Inicijativnog odbora održanom 28.11.2019.g. zaključeno je da se: 1. Izda javno saopštenje o špekulacijama oko inicijative za formiranje opštine, 2. Formira pravni tim koji će spriječiti pripajanje Kevljana, Babića i dijelova MZ Kozarac Omarskoj.
Otpor naselja Kamičani
Pokušaju Omarske suprostavljaju se i Kamičani, koje zastupa advokatski tim na čelu sa Fahrudinom Kešićem, koji je magistar međunarodnog prava. Oni su 25.11.2019. Skupštini grada Prijedora podnijeli prigovor na formiranje opštine Omarska na način naveden u elaboratu, jer se ignoriše čl. 1 Evropske Povelje o lokalnoj samoupravi. Oni se suprostavljaju pokušaju da se dio teritorije naselja Kamičani, Kozarac, Babići priključe Omarskoj. Odbornici gradske skupštine Prijedor su se oglušili na sve primjedbe.
Kozarac je jedan od posljednjih bastiona odbrane
Stari grad Kozarac je do sada odolio svim historijskim izazovima i opstao. Tradicija grada stara preko 600 godina je uvjerljiv dokaz da su se Kozarčani uvijek znali odbraliti i da će to znati i ovaj put. U maju 1992.godine preživjeli su najveću havariju u svojoj histroji i ponovno se digli iz pepela. Kozarac postao zvijezda vodilja u mraku Rs. Svi mi koji još uvijek vjerujemo u neprikosnoveno pravo da budemo svoji na svome treba da stanemo u zaštitu prava Kozarca i Kozarčana, jer oni su u maju 1992. i danas jedan od posljednjih bastiona odbrane suverenmiteta i teritorijalnog integriteta naše jedine domovinbe Bosne i Hercegovine.
Republika srpska je etnički čista, ali njenim okupatorskim vlastima su još uvijek trn u oko područja na kojima je veća koncentracija Bošnjaka i činiće i dalje sve da ih rasture. Osnivanje opštine Omarska je samo jedan od takvih pokušaja. Stari grad Kozarac je zaista jedan od posljednjih bastiona odbrane od takvih nasrtaja, i ako ne budu zaustavljeni djeca i unuci prognanih Bošnjaka neće se imati gdje vratiti ni kao turisti u naselja i na posjede, iako su još uvijek u njihovom vlasništvu.
Burlington, 30.11.2019.g. Zijad Bećirević
