Genocid počinjen nad Azerbejdžancima u martu i aprilu 1918. godine od strane jermenskih nacionalista smatra se jednom od najkrvavijih stranica u istoriji koja se odnosi na politiku etničkog čišćenja. Genocid nad azerbejdžanskim narodom koji su počinile oružane jermenske snage Dašnak i njihove pristalice rezultirao je masovnim ubijanjem desetina hiljada civila zbog njihove etničke i vjerske pripadnosti u gradu Bakuu, različitim regijama Bakinske gubernije i drugim gradovima, kao što su Šamahi, Guba, Hačmaz, Lankaran, Hadžigabul, Saljan, Kurdamir. Naseljena područja, spomenici kulture, džamije i groblja brutalno su uništeni. Mnoge drevne građevine, uključujući zgradu „Ismailiyya“, koja predstavlja jedan od najlepših spomenika arhitekture u Bakuu, zatim kancelarije novinskih kuća „Achig Soz“, „Kaspi“ i „Baku“, kao i mnoga svetilišta uništena su u artiljerijskim napadima. Minaret džamije Tazapir je teško oštećen, dok je drevna džamija Džuma u gradu Šamahi zapaljena.
Masovno uništavanje i pljačkanje koje je započeto u provinciji Baku nastavljeno je kasnije u Karabahu, Zangazuru, Nahčivanu, Iravanu, Gojči i drugim regijama. Desetine hiljada Azerbejdžanaca postali su žrtve masovnih zločina koje su počinili Jermeni. Dašnjaci su uništili, spalili i opljačkali 110 sela u Šamahiju, 167 u Gubi, preko 150 u Karabahu, 115 u provincijama Zangazura i 98 u oblasti Karsa. Nevini ljudi, uključujući žene, djecu i starce, brutalno su ubijeni.Osim toga, u gradu Iravanu i njegovoj okolini, koji je bio istorijska teritorija Azerbejdžana, uništeno je 199 sela, a 132.000 Azerbejdžanaca je nemilosrdno ubijeno.
Predsjedničkom uredbom od 26. marta 1998. godine pod nazivom „O genocidu nad Azerbejdžancima“, genocid koji je počinjen od strane Jermena nad Azerbejdžancima dobio je političku i pravnu ocjenu, zbog čega se 31. mart svake godine obilježava kao „Dan genocida nad Azerbejdžancima“. Tokom proteklih godina prikupljeno je mnogo novih činjenica i dokaznih dokumenata zahvaljujući istragama sprovedenim u posljednje vrijeme, dok je u gradu Guba otkrivena i masovna grobnica. Memorijalni kompleks posvećen žrtvama genocida u Gubi, koji je podignut na tom mjestu, vizuelno odražava vandalizam Jermena protiv nevinih Azerbejdžanaca.
Pokolj desetina hiljada civila 1918. godine na etničkoj i verskoj osnovi, planirano i postupno izvršenje ovih krivičnih djela, kao i sprovođenje takvih zločina u raznim dijelovimaAzerbejdžana, moraju se tumačiti kao zločin genocida. Rezolucija Generalne skupštine UN-a 96 (I) od 11. decembra 1946. godine ukazuje da se genocid odnosi na uskraćivanje prava na postojanje čitavih ljudskih grupa, na isti način kao što je ubistvo uskraćivanje prava na život individualnim ljudskim bićima. Prema Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, koju je usvojila Generalna skupština UN-a Rezolucijom 260 (III) 9. decembra 1948. godine, genocidom se smatra svako djelo počinjeno s namjerom da se u cjelosti ili djelimično uništi jedna nacionalna, etnička, rasna ili vjerska grupa. Nažalost, genocid počinjen nad Azerbejdžancima 1918. godine još uvijek nije dobio svoju političku i pravnu potvrdu na međunarodnom nivou.
Ravnodušnost koju je međunarodna zajednica pokazala prema zločinima genocida nad jednom nacijom, do kojih je dovela politika bazirana na govoru mržnje koja se vodila stoljećima, kao i neuspjeh da se počinioci privedu pravdi, može prouzrokovati razvoj sindroma nekažnjivosti, izazivanje novih zločina i masovno kršenje ljudskih prava. Pozivamo svjetsku zajednicu i međunarodne organizacije da prestanu sa prećutkivanjem počinjenog genocida nad Azerbejdžancima 1918. godine, koji je zločin protiv čovječnosti, da prepoznaju ovaj gnusni zločin kao čin genocida na međunarodnom nivou i da pokažu odlučnost i pravednost, bez dvostrukih standarda, vodeći se isključivo normama i principima međunarodnog prava.
Piše: Božidar Proročić, savjetnik u Kulturno-ekonomskom centru Azerbejdžana
