U posljednje vrijeme posebno se postavlja pitanje o važnosti diploma koje nisu stečene na teritoriji Bosne i Hercegovine, odnosno inostranih diploma. Inače, u pravnom sistemu Bosne i Hercegovine, kao i mnogih drugih država, diplome imaju karakter javnih isprava, koje izdaju visokoškolske ustanove kao institucije kojima su povjerena javna ovlaštenja.
S tim u vezi, važne su odredbe Zakona o važnosti javnih isprava u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik BiH“, broj 23/04), kojim je propisano da javne isprave izdate u BiH važe u pravnom prometu na cijeloj teritoriji BiH (član 4. stav 1.), da javne isprave izdate do 6. aprila 1992. godine od nadležnih organa bivše SFRJ, nadležnih organa njenih bivših socijalističkih republika i autonomnih pokrajina važe na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine, bez bilo kakvih dodatnih ovjera (član 6.), te da javne isprave, izdate u drugim državama sa kojima BiH ima zaključene međunarodne ugovore, važe saglasno tim ugovorima (član 9. stav 1.), dok javne isprave, izdate u državama sa kojima BiH nema zaključene međunarodne ugovore o priznavanju važnosti javnih isprava, važe ukoliko sadrže sve elemente propisane odgovarajućim međunarodnim konvencijama i pod uslovom reciprociteta na osnovu prethodno pribavljenog mišljenja Ministarstva inostranih poslova BiH (član 9. stav 2.), navode iz Agencije za državnu službu BiH.
Često pitanje, česta dilema
Informisanjem kod Ministarstva inostranih poslova BiH, doznali smo da BiH nema zaključene međunarodne sporazume o međusobnom priznavanju diploma, niti da se diplome izdate u BiH priznaju u drugim državama bez nostrifikacije. Problematika nostrifikacije diploma uređena je posebnim zakonima (nema jedinstvenog zakona za cijelu teritoriju koji je donijela država BiH), te je na području gdje se nalazi većina institucija BiH (uključujući i Agenciju za državnu službu), još uvijek na snazi Zakon o nostrifikaciji i ekvivalenciji inostranih školskih svjedočanstava – prečišćeni tekst („Službeni list SR BiH“, broj 7/88).
Prečišćenim tekstom Zakona o nostrifikaciji i ekvivalenciji inostranih školskih svjedočanstava propisano je da se nostrifikacijom svjedočanstvu o završenom (između ostalih i) visokom obrazovanju, priznaje ravnopravnost sa odgovarajućim svjedočanstvom odnosno diplomom stečenom u BiH, kao i stručni naziv i druga prava koja to svjedočanstvo odnosno diploma daje (član 2.), da nostrifikaciju svjedočanstva o visokom obrazovanju vrši odgovarajuća visokoškolska organizacija, odnosno odgovarajući fakultet ili umjetnička akademija (član 6. stav 2.), a ako takve visokoškolske organizacije nema, posebna stručna komisija koju formira univerzitet (član 7.). Nostrifikacija se vrši rješenjem, koje se može unijeti na poleđini originalnog svjedočanstva i ovjerenih prevoda – klauzula o nostrifikaciji (član 14. stav 1.), a koje se rješenje mora donijeti, odnosno postupak nostrifikacije završiti u roku od 60 dana od dana podnošenja zahtjeva za nostrifikaciju (član 15. stav 1.).
Konačno, članom 16. Zakona o nostrifikaciji i ekvivalenciji inostranih školskih svjedočanstava, propisano je da se licu koje je podnijelo zahtjev za nostrifikaciju izdaje potvrda u slučaju ako se postupak nostrifikacije ne može okončati prije isteka roka za podnošenje prijave na konkurs za nastavak obrazovanja (stav 1.), te da potvrda iz prethodnog stava služi za podnošenje prijave na konkurs, odnosno za uslovan upis i ima ograničenu važnost trajanja, dok organ ili organizacija koja vrši nostrifikaciju ne okonča postupak (stav 2.).
Slično prethodnim odredbama, na teritoriji Republike Srpske problematika nostrifikacije (zakonski nazvana „priznavanje stranih visokoškolskih isprava“) regulisana je Zakonom o visokom obrazovanju („Službeni glasnik RS“, broj 85/06), kojim je propisano da je priznavanje strane visokoškolske isprave postupak kojim se imaocu te isprave utvrđuje pravo u pogledu nastavka obrazovanja, odnosno u pogledu zapošljavanja (član 131. stav 1.), da je postupak uređen istim Zakonom te da Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske vodi registar priznavanja stranih diploma (član 131. st. 2. i 3. a u vezi sa članom 8. stav 2.). Dalje je propisano da se u postupku priznavanja radi nastavka obrazovanja u sistemu visokog obrazovanja imaocu strane visokoškolske isprave utvrđuje pravo na nastavak početog visokog obrazovanja, odnosno pravo na uključivanje u nivoe visokog obrazovanja (član 132. stav 1.), a da se u postupku priznavanja radi zapošljavanja imaocu strane visokoškolske isprave utvrđuje vrsta i nivo studija, kao i stručni, akademski, odnosno naučni naziv (članom 132. stav 2.), navode iz Agencije za državnu službu BiH.
Takođe, propisano je i da priznavanje strane visokoškolske isprave radi nastavka obrazovanja u sistemu visokog obrazovanja obavlja visokoškolska ustanova, na način i po postupku propisanim zakonom, podzakonskim aktom i opštim aktom te ustanove (član 133. stav 1.), kao i da ovlašćeni organ visokoškolske ustanove, odnosno organizacione jedinice visokoškolske ustanove donosi rješenje o zahtjevu za priznavanje, protiv kojeg se može u roku od 15 dana podnijeti prigovor senatu visokoškolske ustanove, dok je rješenje senata konačno u upravnom postupku (član 133. st. 3. i 4.). Za odlučivanje (u skladu sa propisima) o priznavanju diploma stečenih van Republike Srpske i BiH radi zaposlenja nadležna je Komisija za informisanje i priznavanje dokumenata iz oblasti visokog obrazovanja koja radi u okviru Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske (čl. 113. i 114. alineja e)). Konačno je propisano da se postupak priznavanja ne sprovodi kada je javna isprava stečena na teritoriji SFRJ do 27. aprila 1992. godine (član 134. stav 1.).
Dana 15.08.2007. godine stupio je na snagu Okvirni zakon o visokom obrazovanju u BiH („Službeni glasnik BiH“, broj 59/07), kojim je propisano da za zemlje potpisnice Konvencije o priznavanju diploma u visokom obrazovanju, poznate kao Lisabonska konvencija, o priznavanju diploma stečenih van Bosne i Hercegovine s ciljem zaposlenja, nastavka obrazovanja i ostvarivanja drugih prava koja proističu iz stečene kvalifikacije odlučuju ministarstvo prosvjete Republike Srpske, kantonalna ministarstva obrazovanja i Vlada Brčko Distrikta BiH, po preporuci Centra za informiranje i priznavanje dokumenata iz oblasti visokog obrazovanja koji će djelovati kao samostalna institucija BiH (čl. 44. stav 2. i 45. Okvirnog zakona).
Nostrifikacija je ključna
Konačno, kao posljednje pitanje postavilo se i pitanje važenja Sporazuma o uzajamnom priznavanju dokumenata i regulisanju statusnih pitanja učenika i studenata („Službeni glasnik RS“, broj 79/05) u pogledu važnosti diploma iz Republike Srbije, te su po tom pitanju pribavljena mišljenja entitetskih ministarstava nadležnih za obrazovanje. Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke izjasnilo se da isti Sporazum nema karakter međunarodnog sporazuma koji bi obavezivao BiH (jer država BiH nije potpisnik istog), te su mišljenja da isti ne primjenjuje kod popune radnih mjesta državnih službenika, dok se Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske izjasnilo da se isti Sporazum odnosi (samo) na nastavak obrazovanja u ustanovama Republike Srpske, dok ako se diploma stečena u Republici Srbiji koristi u svrhu prava na zapošljavanje i druge profesionalne svrhe, takva diploma podliježe postupku priznanja u skladu sa propisima Republike Srpske (u skladu sa gore opisanim postupkom kod navedene Komisije istog Ministarstva).
Iz navedenog se vidi da sve diplome stečene u inostranstvu – izvan BiH, nakon aprila 1992. godine moraju biti nostrifikovane ili priznate, inače se prijava na konkurs ne može izvršiti, odnosno ne može se smatrati da takav kandidat ima univerzitetsku diplomu i druge obrazovne ili akademske kvalifikacije najmanje VII stepena stručne spreme (što je zakonom propisani opšti uslov za državnog službenika), te će takvom kandidatu prijava biti odbačena zbog neispunjenja opšteg zakonskog uslova.
bhdijaspora.net/BHDINFODESK
