Sport je društvena potreba i fizička aktivnost koju izvodimo grupno ili samostalno po utvrđenom skupu pravila, u cilju takmičenja sa protivnikom ili protivničkim timom, a jedna od najpopularnijih sportskih aktivnosti je fudbal odnosno nogomet. Pored nogometa, u grupne sportske aktivnosti spadaju rukomet, košarka, odbojka, ragbi, kriket, hokej, karate, džudo…U sportske aktivnosti u kojima se pojedinac sam zalaže za svoje uspjehe, spadaju: šah, karate, džudo, atletika, gimnastika, atletska gimnastika, plivanje, fitnes…Neke sportske aktivnosti mogu se izvoditi pojedinačno ili grupno, kao što su tenis, boks, umjetničko klizanje, skokovi u vodu…
Nogomet / Fudbal
Nogomet je je jedan od najraširenijih i najkompleksnijih sistema u svijetu od postanka do danas. Svi dijelovi sistema su maksimalno samostalni, a svi poštuju i primjenjuju pravila sistema. Osnova sistema je timski rad, prihvaćen i primjenjen u privređivanju.
Nogomet je kralj svih sportova. Igra se u preko 200 zemalja svijeta. S razlogom ga zovu “najvažnija sporedna stvar na svijetu”. Pretpostavlja se da je nastao 200-te g. u Kini. Igralo se kožnom loptom, slično današnjem nogometu, a igra se zvala TsuChu. Cilj je bio predribrati protivnika i loptu ubaciti kroz otvor širine oko 40 cm. Jednu varijantu ove igre igrali su i stari Grci i Rimljani.
Moderni nogomet je nastao u Engleskoj, u kojoj su postojale različite škole nogometa. Prve masovne utakmice igrane su između dva grada, a golovi bili u razmaku i do 50 km. Nogometna igra je usavršena 26. Oktobra 1863. kada je osnovana prva svjetska fudbalska organizacija FA- Fudbalska asocijacija (Football Association) koja je donijela Nogometna pravila, kojih su se morali svi pridržavati. Broj igrača u nogometnoj ekipi varirao je od 15 -20, a sadašnje pravilo 11 igrača je od 1870.g. Neke škole nogometa su dozvoljavale korištenje ruku (Rugby), dok se 1871. nogomet nije podijelio na dva sporta – rugby i nogomet. A pravilo po kojem je golman jedini igrač koji smije igrati rukom uvršteno je 1880.g.
Postoji tvrdnja da je nogomet izmišljen u Dalmaciji, u dolini Cetine nadomak Sinju, a ne u Engleskoj, što se dokumentuje kamenim reljefom starim 2000 godina, koji pokazuje mladog čovjeka kako drži loptu.
Pravila nogometne igre
Nogometna pravila donosi IFAB (Međunarodni odbor nogometnih saveza) u saradnji sa FIFA (Međunarodna federacija fudbalskih asocijacija), a pomažu u odigravanju nogometnih utakmica.
Pravilima nogometne igre uređuje se: 1. Teren za igru, 2. Lopta – Svojstva i mjere, 3. Igrači, 4. Oprema- kakvu moraju nositi igrači radi sigurnosti, 5. Sudac – Dužnosti, ovlasti, oprema, odgovornost, 6. Ostali članovi sudačkog tima (dva pomoćna suca, četvrti sudac), 7.Trajanje utakmice i odmora između poluvremena, 8. Početak i nastavak igre 9. Lopta u igri i izvan nje, 10. Određivanje ishoda utakmice, 11. Ofsajd – zaleđe (šta je zaleđe i kad je kažnjivo…), 12. Prekršaj i nesportsko ponašanje (direktni i indirektni slobodni udarci, te kazneni udarac), 13. Slobodni udarci, 14. Kazneni udarac (ako igrač napravi prekršaj), 15. Ubacivanje (ko je posljednji dodirnuo loptu), 16. Udarac s vrata, 17. Udarac iz kuta.
Posljednje izmjene Pravila nogometne igre usvojene su 2019 / 2020.g.
Nogometna utakmica se Igra između dvije ekipe sa fudbalskom loptom na travnom pravougaonom fudbalskom terenu minimalne dužine 100 Yardi (90 m), maksimalne 130 Yardi (120 m), širine 65 Yardi (60 m).
Svaka ekipa ima 10 igrača i golmana. Jedan od njih je kapiten tima. Svaka ekipa ima i trenera, koji postavlja igrače u određenu poziciju, određuje im radijus kretanja i daje im zadatak. U slučaju da se neki igrač povrijedi, trener ga zamjenjuje sa jednim od rezervnih igrača, koji igru prate sa klupe. Dozvoljeni broj zamjena u jednoj utakmici za svaku ekipu je do pet. Ukinuta je starosna granica za mlađe fudbalske kategorije i veterane koja je ranije postojala, a o njoj odlučuju nacionalni savezi i FIFA.
Svaki igrač ima svoju ulogu i zadatak. Uloga golmana je čuvanje gola. Ako je golman isključen zbog prekršaja ili povrijeđen zamjenjuje ga rezervni golman ili igrač. Bekovi (desni i lijevi) sprečavaju protivničke igrače da priđu golu i postignu gol. Vezni igrači sprečavaju nastupanje protivničkih igrača prema golu, a napadači imaju glavni zadatak postizati golove. Golovi su postavljeni na suprotnim stranama igrališta, široki 7,32 m, visoki 2,44 m, a stubovi golova su prečnika 12 mc, pričvršćeni za zemlju i obojeni u bijelo.
Cilj igre je ubaciti loptu u protivnički gol bilo kojim dijelom tijela, osim rukom. Ni jedan igrač ne smije dodirnuti loptu rukom, jedino golman koji štiti gol. Golman ima pravo igrati rukom, ali samo u ograničenom prostoru koji se zove kazneni prostor. Kazneni prostor je 16,5 m. Igrači vraćaju loptu u igru kada ode van terena. Čine to sa obe ruke kada je lopta otišla preko uzdužne igrališne linije u aut, a sa nogom, iz ugaonog prostora od 1 m, kada je lopta otišla sa gol linije u korner. Igrači napadaju protivnički gol dodavanjem lopte svojim suigračima, driblanjem i šutiranjem prema protivničkom golu. Protivnička ekipa nastoji spriječiti prodor prema svom golu presjecanjem dodavanja, uklizivanjem i uzvraćanjem napada. Ako pri tom dođe do nepropisnog kontakta između igrača sudija koji vodi utakmicu dosuđuje prekršaj i zaustavlja igru. Ako je prekršaj učinjen u kaznenom prostoru (16,5 m od gola) dosuđuje se penal, a prekršaji van kaznenog prostora sankcionišu se slobodnim udarcem. Mjesto sa koga se izvodi penal zove se bijela tačka, a uvedena je krajem 19. vijeka. Do tada se svaki put pred izvođenje penala linija označavala krečom.
Fudblaske utakmice mogu biti prijateljske, prvenstvene, kup, egzibicione…Fudbalska utakmica se, u pravilu, igra u dva poluvremena po 45 minuta, s prekidom od 15 minuta izmađu dva poluvremena. Utakmicu vodi glavni sudija sa pomoćnim sudijama. Glavnom sudiji, koji prati kretanje lopte i kreće se po terenu pomažu pomoćne sudije, koje se nalaze uz aut liniju. Pomoćne sudije podizanjem zastavice označavaju kada lopta ode van terena (aut), kada je igrač u ofsajdu, kad se traži zamjena igrača, kod nepropisnog kretanja golmana pri izvođenju kaznenog udarca. U određenim slučajevima postoji i četvrti sudija koji pomaže kod zamjene igrača, provjerava opremu igrača, nadgleda zamjenu lopte, prati protok vremena za nadoknadu i obavještava sudiju o neodgovornom ponašanju bilo koga u igri i tehničkom prostoru. Sudija znakom pištaljke prekida utakmicu kada lopta iziđe van terena, kada se igrač nađe u ofsajd poziciji ili kada dosudi prekršaj. Smatra se da je Igrač u ofsajdu ako je u trenutku upućivanja lopte bliži gol liniji od pretposljednjeg protivničkog igrača ili lopte. Za teže prekršaje sudija ima pravo igraču pokazati žuti ili crveni karton. Žuti karton je opomena, a crveni automatsko isključenje iz igre. Drugi žuti karton istom igraču isključuje ga iz igre bez prava zamjene. Za utvrđivanje prekršaja sudije mogu koristiti VAR tehnologiju, koja je uvedena 2020.g. i korištena prvi put u Rusiji. Izgubljeno vrijeme sudija nadoknađuje produžetkom utakmice.
Pobjednik utakmice je ekipa koja postigne više golova. Utakmice u kojima obe ekipe postignu isti broj golova završavaju se neriješeno. U određenim slučajevima, kada se utakmica završi neriješeno, da se utvrdi ko je pobjednik, utakmica se produžava jednom ili dva puta po 15 minuta, a ako se i tada završi nerješeno izvode se penali.
Dugo vremena žene nisu organizovano igrale nogomet niti su u većem broju posjećivale fudbalske utakmice. U novijem vremenu sve veći interes vlada i za ženski fudbal. Ženski fudbal se više ne tretira kao posebna kategorija, već ima ist i status kao muški. Prvo svjetsko prvenstvo u nogometu za žene održano je 1993.g. uz učešće 12 ekipa.
FIFA
Najviše fudbalsko tijelo u svijetu je FIFA – Međunarodna federacija fudbalskih asocijacija. Osnovana je 21.5.1904. u Parizu, a prvi predsjednik bio je Robert Guerin. Sjedište FIFE je u Švajcarskoj – Cirihu. FIFA organizuje svjetska takmičenja u fudbalu i velike međunarodne fudbalske turnire kao što su: FIFA svjetsko prvenstvo, FIFA kup Konfederacija, FIFA svjetsko klupsko prvenstvo, Olimpijski fudbalski turnir za muškarce, FIFA svjetsko prvenstvo za žene, Fudbalske turnire na olimpijadi, Kup konfederacija, Svjetsko klupsko prvenstvo, Svjetsko prvenstvo u futsalu i na pijesku, a u uslovima korone i u virtualnom fudbalu.
FIFA promoviše i unapređuje fudbalsku igru, reguliše transfer igrača, dodjeljuje nagrade i priznanja, radi i sarađuje sa kontinentalnim udruženjima, koja prate i nadziru razvoj fudbala širom svijeta.
FIFA okuplja 209 nacionalnih saveza raspoređenih u 6 regionalnih konfederacija: AFK ( Azijska fudbalska konfederacija), KAF (Afrička), KONKAKAF (Srednja, Sjeverna Amerika i Karibi), UEFA (Unija Europskih Fudballskih Asocijacija), OFC (Fudbalska konfederacija Okeanije) i KONNMBEOL ( Fudbalska Konfederacija Južne Amerike).
Najviši nivo takmičenja je Svjetsko fudbalsko prvenstvo. Prvi put održano je u Urugvaju 1930.g.,a okupilo je 13 ekipa uglavnom iz Sjeverne i Južne Amerike. Evropske momčadi učestvuju od 1950. godine. Indija je 1950.g. odustala od učešća na Svjetskom prvenstvu, jer igračima nije bilo dopušteno da igraju bosi.
Fudbal je zastupljen i na Olimpijskim igrama od 1900.g. Najstariji kup u fudbalu je engleski FA kup održan 1872.godine. Prvi zvanični TV prenos TV utakmice desio se 1937.g. između prvog i drugog tima Arsenala.
IFAB
Pravila po kojim se odigravaju nogometne utakmice određuje, mijenja i nadopunjuje Međunarodni odbor nogometnih saveza – International Football Association Board (IFAB). Osnovan je 1886.g, a primljen u FIFU 1913.g. Posljednje izmjene Pravila datiraju od 2.3. 2019.g. za sezonu 2019/2020.
IFAB sačinjavaju 4 predstavnika FIFE i po jedan predstavnik fudbalskih saveza Engleske, Škotske, Velsa i Irske.
UEFA
UEFA (Unija evropskih fudbalskih asocijacija) je administrativni i kontrolni organ evropskog fudbala. Osnovana je 15.6.1954.g. u Bazelu- Švicarska. Zastupa evropske nacionalne saveze i organizuje 9 reprezentativnih i 4 klupska takmičenja u Evropi: UEFA ligu Europe, UEFA Ligu nacija, Europsko prvenstvo u fudbalu, UEFA Super kup…Najpopularnije i najprestižnije UEFA klupsko takmičenje, ne samo u Evropi već u svijetu, je Liga šampiona. Prvi put je organizovana 1955.g. pod nazivom “ Kup europskih šampiona “, uz učešće 16 ekipa.
FUDBAL NA NAŠIM PROSTORIMA
Fudbal se u BiH počeo igrati 1908.g. za vrijeme Austro- Ugarske, a prva lopta je donesena u Mostar…Prvi fudbalski savezi su formirani u Drinskoj i Vrbaskoj banovini. Do prvog svjetskog rata formirani su klubovi u Mostaru, Sarajevu, Banjaluci, Tuzli, Zenici i Bihaću…
U ex Jugoslaviji Fudbalski savez BiH (FSBIH) bio je u sastavu Fudbalskog saveza SFRJ sa različitim nivoima takmičenja – republička, regionalna, međuopštinska i općinska liga, a najbolji klubovi su se takmičili na saveznom nivou – u prvoj, drugoj i trećoj saveznoj ligi. Bosnsko- Hercegovački timovi FK “Sarajevo” i FK “Željezničar” iz Sarajeva, FK “Velež” iz Mostara i FK “Borac” iz Banja Luke bili su nekoliko puta šampioni SFRJ ili osvajači kupa Jugoslavije, a na međunarodnom planu FK “Željezničar” je 1985. igrao u polufinalu UEFA kupa.
Nogometni savez BiH (NSBiH) je nakon rata 1996.g postao član FIFA i Međunarodnog olimpijskog komiteta – MOK-e, a 1998. g. i član UEFA.
Nogometne lige u BiH organizovane su hijerarhijski, na ispadanje. Prvi rang takmičenja je – Premijer liga, a organizuje je Nogometni savez BiH (NFSBIH). Entitetski nogometni savezi organizuju drugi i treći rang prve i druge lige FBiH i RS, niže rangove organizuju županijski savezi na području FBiH i u RS, a ponegdje na nižim razinama i općinski savezi.
Druga liga BiH dijeli se na: Centar, Jug, Sjever, Zapad, a druga liga RS na Istok i Zapad, a Međužupanijsku nogometnu ligu – MŽNL u FBiH čine: Hercegbosanska i Zapadnohercegovačka liga.
Fudbal – najvažnija sporedna stvar na svijetu
Zašto je fudbal najvažnija sporedna stvar na svijetu?
Fudbal je popularan jer je dostupan svima, igra se na otvorenom prostoru, pravila igre su dosta jednostavna i nisu podložna čestim i većim promjenama, a nema posebnih ograničenja ni zahtjeva za igrače. Stadioni na kojima se nogomet igra mogu primiti veći broj gledalaca, što klubovima uz prodaju ulaznica,TV i sponzorskih prava omogućuje finansijsku održivost. Fudbal širi i jača prijateljstva, obezbjeđuje uslove za širenje i jačanje veza među ljudima. Time se stvara interes za sport, a kroz to i ljubav za omiljene igrače. Fudbal je česta i omiljena tema za razgovor, a gledanje utakmica omogućuje oslobađanje energije koja se ne može osloboditi na druge načine. Podrška svom omiljenom klubu je važan vid participacije u društvu.
Fudbal snažno utiče na emocije…Za igranje fudbala potrebno je samo malo mašte i kreativnosti. Ako nemate golova, poslužiće dva kamena, nemate loptu poslužiće čarapa napunjena krpama (čok), samo da se može kotrljati… Mnogi dječaci kad počnu igrati fudbal sele se sa ulica, dobijaju potstrek da naprave nešto od sebe, što govori o vaspitnoj ulozi fudbala.
Ljepota fudbala je u njegovoj jednostavnosti. U 19. vijeku fudbal je postao glavna zabava mladih, a u 20-tom vijeku doživio ekspanziju i postao jedan od najprofitabilnijih biznisa na svijetu.
Bazični fudbal je temelj elitnog fudbala. Osnovne premise bazičnog fudbala su raznovrsnost i masovnost. Na njega su fokusirani pojedinci, ali i države. Poseban trend za mlade širom svijeta postali su momci u kopačkama, kao što su David Bekam, Cristiano Ronalldo, Lionel Messi…., naši – Džeko, Pjanić…
Fudbalski stadioni su posijani širom svijeta. Na njima se igra fudbal, ali su i pozornica različitih drugih sportskih i kulturnih događaja.
Fudbal je i danas globalni predvodnik svih sportova, ali i grana biznisa oko koje se vrti mnogo novca. Ne može svako da se mjeri sa Pele, Adrijanom, Nejmarom, Suarezom, Ronaldom, Mesijem, Džekom, Pjanićem… ali može da nađe sebe. Mnogi ljudi su uspjeli u životu, postali poznati inženjeri, doktori…, jer su dobili inspiraciju baš u fudbalu.
Nogometom se danas bavi 250 miliona muškaraca i žena, od kojih je 40 miliona registrovanih aktivnih igrača i igračica; broj amatera je daleko veći od broja profesionalaca. Fudbal je ljubav i opsesija miliona ljudi širom svijeta. Za svih njih i generacije koje dolaze fudbal je bio i biće najvažnija sporedna stvar na svijetu. Dubica i Dubičani su nedjeljivi dio njih!
Tekst pripremili za Monografiju FK Borac Bosanska Dubica, povodom 55 godina postojanja kluba: Emir Tabaković, Nihad Krupić, Zijad Bećirević
Počinje Svjetsko prvenstvo u nogometu: Domaćin Katar otvara Mundijal protiv Ekvadora
Svjetsko prvenstvo 2022. u Kataru počinje danas 20. novembra, a završava velikim finalom 18. decembra, također u nedjelju, utakmicom koja se igra u 16 sati po našem vremenu.
Ovo je 22. po redu SP u fudbalu, drugo na azijskom kontinentu – nakon onog u Južnoj Koreji i Japanu 2002. i prvo u arapskom svijetu.
Također, ovo je posljednje izdanje Svjetskog prvenstva na kojem nastupaju 32 reprezentacije jer će se broj reprezentacija povećati na SP-u 2026, gdje će zaigrati 48 ekipa.
Zbog iznimno visokih temperatura u Kataru tokom ljetnih mjeseci, ovo SP održava se od sredine novembra do sredine decembra, što ga time čini prvim Svjetskim prvenstvom u historiji koje se neće održati u maju, junu ili julu.
Francuska brani naslov prvaka, a Hrvatska viceprvaka.
Danas polsije svečanog otvorenja igrat će se 1. kolo, a stastat će se Katar – Ekvador .
