Jedan od najznačajnijih razvojnih perioda za opštinu Bosanska Dubica od njenog postojanja o danas, bile su sedamdesete i osamdesete godine prošlog vijeka. U tom periodu je unapređena poljoprivreda, formirana jaka proizvodna i uslužna preduzeća, podignute škole i nastambe, izgrađena infrastruktura u gradu i na selu, uspostavljene lokalne i regionalne saobraćajne veze, unapređeno zdravstvo, kultura i fizička kultura, a svi građani imali zaposlenje, kuću ili stan. Mladi su završavali srednje škole i fakultete. Velike zasluge za takav uspjeh pripadaju dubičancu Mećava Svetozaru, kojeg danas više niko ne spominje. Nije mu dat orden rada, već je nakon 9 godina predsjedničkog mandata po zahtjevu OKSK-a Bosanska Dubica smjenjen sa položaja u aferi poznatoj pod nazivom “Dubička močvara“.
U razmeđu između dva posljednja rata, značajan uticaj na društveno-politička zbivanja Bosanske Dubice i život njenih građana, imale su političke afere i krize: Informbiro 1949, Tršćanska kriza 1953, Čehoslovačka kriza 1968, “Doktorska afera“ 1970-te, „Dubička močvara“ 1976.g. Najteža i najposljedičnija od svih, bila je kriza SKJ koja je bila uvod u raspad Jugoslavije, ali ona ovdje nije u fokusu. Svaka od tih kriza/afera uzela je crni danak od Dubice i Dubičana.
Političke krize širih razmjera
Sa više ili manje intenziteta zahvatile su područje cijele bivše Jugoslavije, a imale jak odraz na društveno-politička zbivanja u opštini Bosanska Dubica. Bile su to kriza Informbiro 1949, Tršćanska kriza 1953, Praško proljeće 1968, Doktorska afera 1970. godine. Samo je “Dubička močvara“, afera koja se dogodila 1976.g, bila lokalnog karaktera.
Krizu “Informbiro“ pokrenuo je „Kominform“, istočnoevropska organizacija komunističkih partija predvođena Staljinovom Rusijom, koja je djelovala od 1947 do 1956.godine, u kojoj je bila i Jugoslavija. Okrenula se protiv Jugoslavije, jer se Tito suprostavio zahtjevima Staljina. Kao odgovor na zahtjeve Staljina, jugoslovenski komunisti su tada usvojili “Rezoluciju informbiroa“, kojom su prekinuti odnosi sa SSSR-om. Svi koji su se suprostavili Rezoluciji, 16.312 osloba, a među njima i jedan broj Dubičana, uhapšeni su i poslani na Goli otok i Grgur, gdje su godinama robijali, a mnogi se nikad nisu vratili. Preživjeli su do kraja života ostali žigosani. Bolje su ih znali po imenu “Imfombirovac“ nego po njihovom vlastititom. Sve do svoje smrti tretirani su kao (potencijalni) neprijatelji države.
*****
Godine 1953. između Jugoslavije i Italije došlo je do graničnog spora oko Trsta, Gorice i dijela Istre (koje su Saveznici nakon oslobođenja podjelili na Zonu A – grad Trst sa pojasom i Zonu B- dio Istarskog poluotoka i stavili pod kontrolu UN), što je doveo obe zemlje na ivicu rata. Sukob je poznat pod nazivom „Tršćanska kriza“. U težnji da spriječe prodor komunizma u Italiju i na Zapad, Amerika i Britanija, Čerčil i Truman, osporili su teritorijalna prava Jugoslavije u tom području, strečena oslobađanjem zemlje od fašizma, radi čega su vojska i narod Jugoslavije ustali u odbranu zemlje, a uključeni su i pioniri. Bio sam jedan od njih. Svakog dana, po povratku iz škole, postrojeni kao vojska i obuveni u vojničke pocvekane cokule marširali smo marševskim korakom prema centru grada, a zemlja i nebo odjeklivali su od skladnog maršovanja, pjesme i gromoglasnkih parola. Pjevali smo borbene pjesme i uzvikivali parole “Život damo Trsta ne damo!“ „Ako dođe do bombaša i Koruška biće naša!“. Bili smo hrabri i ponosni. Oko nas je sve zvonilo. Sa Londonskim sporazumom potpisanom 5.10.1954. Zona A priključena je Italiji, a zona B Jugoslaviji. Time je Jugoslavija izgubila Trst i Goricu. Mnogi Dubičani, koji su u to vrijeme služlili vojni rok, kao Horozović Muharem i Šaban, ostali su na odsluženu vojnog roka nekoliko mjeseci duže. Njihove porodice su danima nestrpljivo čekale njihov povratak, zabrinute za njihov život.
*****
Čehoslovačka kriza poznata kao“Praško proljeće“ izbila je početkom januara u Čehoslovačkoj a eskalirala 20 – 21.8.1968. godine, kada je SSSR sa saveznicima iz Varšavskog pakta, pod izgovorom da su pozvani od čehoslovačkih komunista da pruže” bratsku pomoć protiv kontra- revolucije“, ušli u Čehoslovačku i ubili 100.000 ljudi. Tih dana u Dubici je vladao strah i govorilo se samo šapatom. Pod optužbom da podržavaju Ruse uhapšena je i grupa Dubičana, među njima Janković Milenko, Bogunović Mlađo…, i zatvorena u Banjalučki zatvor. O njima se danima ništa nije znalo, a odležali su nekoliko mjeseci, dok nije napetost splasnula, i oni vraćeni kućama. U sudskim procesima koji su nakan toga vođeni, većina je oslobođena optužbi.
Tada sam radio u Odsjeku za budžet i finansije Opštine Bosanska Dubica. Ti dani, za mene i moje radne kolege,bili su veoma dramatični. Kritičnog dana, 22. Avgusta, naš radni kolega Mlađo Bogunović, nije došao na posao. Odmah se pročulo da je uhapšen. Dok smo prestravljeni nagađali o uzroku hapšenja, ja i kolega Petar Bijelić pozvani smo u kabinet predsjednika opštine. Znali smo da nas tako rano ne zove na piće. Sa strepnjom smo pomislili da je poziv u vezi sa Čehoslovačkom krizom, jer smo pri dolasku na posao čuli da su u Dubici sprovedena brojna hapšenja, a sa uhapšenim kolegom Mlađom sjedili smo stol do stola. Kad smo ušli kod predsjednika, u sobi se gromoglasno čuo radio. Bila je to emisija vijesti.Predsjednik je stajao i slušao, smrknmut inabrana čela slušao. Spiker je upravo čitao saopštenje da su širom Jugoslavije izvršena hapšenja kontrarevolucionara, vezano za Čehoslovačku. Klimnuo je glavom i nastavili smo zabrinuto ćutke služati vijesti. Ja i Pero smo se zgledali. Mislili smo da smo nešto zgriješili i da nas čeka sudbina našeg radnog kolege. Kad su vijesti završene, predsjednik nas je upitao iz kojeg smo razloga pričali “o ribicama koje on jede sa svojim gostima u gostionici Joce Kovljanina u Jasenovcu“. Strah je u meni splasnuo, ali nije nestao. Odmah smo shvatili da nas je ocinkala njegova sekretarica, koja je samo dan ranije bila prisutna, kad smo na račun “papanja ribica“ zbijali šegu. Uspjeli smo opravdati svoj ispad i rastali se kao prijatelji. A mislili smo da je i nama glava u torbi kao našem kolegi Mlađi, o kojem smo mogli nešto saznati tek nakon dva mjeseca, jer je životno opasno bilo i pitati. A tog dana pored Mlađe, uhapeno je desetina Dubičana, zbog komentara o događanjima u Čehoslovačkoj.
*****
Doktorska afera dogodila se 1970.g. Predstavljena je kao antijugoslovenska zavjera sa ciljem rušenja države i društvenog sistema. Pokrenuta je i vođena iz Novog Sada. Kao vodeće ličnost zavjere uhapšeni su i osuđeni na višegodišnju robiju doktori medicine dr. Mraović i popularni dubički dr. Bukva Trivo, njegova supruga Dragica, uspješna mlada doktorka i još neki.
Afera Dubička močvara
Aferu “Dubička močvara“ pokrenuo je OKSK Bosanska Dubica radi smjene sa vlasti predsjednika opštine Mećave Svetozara i njegovkih bliskih saradnika, nakon 9 godina njegova mandata, čime je u Opštini Bosanska Dubica apsolutistički sistem upravljanja zamjenjen demokratskim, ali se ništa suštinski promjenilo nije. Umjesto jednog čovjeka, o svemu je odlučivala grupica povaštenih.
Bilo je to vrijeme u kojem je na području Jugoslavije, pa tako i u opštini Bosanska Dubica, predsjednik opštine imao veliku vlast, bio neprikosnoven, apsolutista. Mogao je da vedri i oblači. Naravno, morao je biti član SKJ. Iza njegovih leđa i njegovih odluka stajao je Opštinski komitet SKJ. Sve što je radio radio je u ime i po direktivi Partije, koja mu je stajala iza leđa i štitila ga, a u nekim okolnostima postajala egzekutor.
Mnogi akteri ove priče su već nestali sa lica zemlje, a ima ih koji su još živi. Ja sam jedan od njih. Moralna obaveza nas koji smo još živi je da za nove generacije sačuvamo spoznaje o značajnim događajima, naročito ako iz njih mogu nešto korisno naučiti. Upravo u tome je poenta ove priče. Afera “Dubička močvara“ je dobra, ali već odavno zaboravljena pouka.
Dubina Dubičke močvare
U prirodnim uslovima života močvare su plitke stajaće vode i staništa za različite biljne i životinjske vrste, koje se hrane samo izdanskom podzemnom vodom. U političkom i društvenom životu to su stanja i okolnosti u kojima predstavničku i izvršnu vlast uzurpiraju i dijele pojedinci, grupe i političke partije. A narodski je to glib od kojeg svako zazire, kojega se svako dobro čuva, jer kad u njega upadne, teško je naći izlaza. Močvare, bilo prirodne ili političke, dogo stoje i u njima se tone.
Moja priča je riječ o tome kako su se pojedinci na vlasti poistovjećivali sa institucijama u kojima su djelovali, stvarali vlastitu vlasničku mrežu i koristili je za uske interese. To je priča o dubičkom, ali ne samo dubičkom političkom glibu, koji su gazili i u kojem su nestali mnogi pojedinci. Neki su ostali i propali, neki otišli i nestali. Školovanijim i obrazovanijim, naročito ako su bili muslimani, sve do kraja osamdesetih u Dubici nije bilo mjesta. I danas još uvijek u Zagrebu , širom Hrvtske i na prostorima bivše Jugoslavije, žive Dubičani koji po završetku studija u svom gradu nisu dobili zaposlenje, a u drugoj sredini su postali uvaženi građani, poznati i cijenjeni stručnjaci.
Močvara je upotrebljivo sredstvo, glavna alatka svake vlasti. Bio je to filter koji su koristili samo povlašteni. One poslušne vlasti su vadili iz gliba kad u njega upadnu, a one neposlušne gurali u glib i drže im glavu dok im ne nestane dah. Kičmu Dubičke vlasti pretežno su činili stranci, uvezeni iz C. Gore ili Srbije, a sa njima i preko u vlasti participirali domaći manipulanti.
U šakama partijske vlasti
U periodu od 60-tih do 90-tih godina prošlog vijeka u mom rodnom gradu Bosanskoj Dubici, kao i u drugim područjima Jugoslavije, svu vlast je imao Opštinski komitet saveza komunista (OKSKJ) preko svoje strukture uspostavljene u svim organima, tijelima i forumima društvenog i privrednog života (baze i nadgradnje). Tu vlast OKSKJ je dozirano dijelio sa OOSSRN-a (Opštinski odbor socijalističkog saveza radnog naroda), OO SUBNOR-a (Opštinski odbor Saveza udruženja boraca), OVSS-a(Opštinsko vijeće saveza sindikata), OOSSO-e(Opštinski odbor saveza socijalističke omladine), Opštinskim organima uprave i pravosuđa, njihovim samoupravnim organima i tijelima, te upravnim i samoupravnim organinima i tijelima organizacija društvenih i privrednih djelatnosti. Sve njih je u šaci držao OKSKJ. Otvarao šaku ako je želio darovati karijeru, a zatvarao ako je trebalo nekog ili nešto zgnječiti. Članovi komiteta bili su oprobani kadrovi, prvenstveno borci i članovi njihovih porodica, a izvršno sredstvo njihove vlasti bili su zavisno sudstvo i policija sa jakom konspirativnom mrežom špijuna i doušnika (Službe sigurnosti, SUP sa saradnicima). U mreži doušnika SUP-a bili su sinovi i članovi porodica boraca, a najčešće ljudi koje smo voljeli i svakodnevno susretali. Po njihovim informacijama o nama su slagani podaci u policijskoj kartoteci. U to sam se debelo uvjerio kad sam prilikom služenja vojnog roka u Karlovcu u svom vojnom kartonu pročitao zabilješku o meni, sačinjenu u Opštinskom sekretarijatu narodne odbrane opštine Bos.Dubica. Pisalo je da sam velikomusliman. Doušnici su bili važna karika u lancu vlasti. Znatan broj doušnika sa razlogom je vrbovan iz muslimanskog naroda, a svi oni i njihove poriodice time su trajno, dok su na liniji, obezbjeđivali podršku i zaštitu sebi i svojima, u svim prilikama i situacijama.
Strategija partijske vlasti
Plan i strategija SKJ postavljani su od viših partijskih foruma, ozvaničavani na opštinskim konferencijama, a provođeni u praksu nametanjem stavova i rješenja, pritiskom preko pojedinaca, foruma ili u krajnjoj konsekvenci nalozima organa izvršne vlasti. Takva politika, kreirana i usmjeravana iz saveznog i republičkih centara, provđena je preko opštinskog Odbora SK- a, na lokalnom nivou dodatno začinjena domaćim začinima.
Posebnu ulogu i važnost imala je Kadrovska komisija OKSK-a, koja je davala zeleno svjetlo ili crveni karton svim kadrovima na važnijim društvenim, ali i privrednim funkcijama. Najvažnija politička rješenja najčešće su dogovana u užem krugu, na kafanskim i kućnim sijelima, a preko OK SK-a provođena u institucijama društvenog i privrednog života. U svim većim i srednjim preduzećima, institucijama, organima i organizacijama, postojale su Osnovne organizacije SK-a. Takvu organizaciju su imali i Opštinski organi uprave.
Posebnu moć u Dubici imali su učesnici NOR-a, koji su od završetka rata do kraja 80-tih ili 90-tih hodali gradom, kupili u trepavice, a onda zasjedali, nagrađivali ili “odsjecali glave“. Njihove penzije bile su dvostruke veće od boljih službeničkih plata, a ako je neko od njih radio imao je uz zarađenu platu borački dodatak do 30%. Većina njih dobila je društveni stan i koristila brojne benificije. Samo neki od njih su: Bukva Sreto, Ratko Krneta, Rade Trubarac, Radojčić Milan, Bulić Ostoja, Batos-Mijić Bora, Bude Banjac, Đuran Arsenić…
Dubički predsjednik Mećava Svetozar
Upravo ovdje počinje moja priča. Radnja priče događa se 80-tih godina. U to vrijeme radio sam u SO-e Bos. Dubica kao profesionalni Član IO ( nivo potpredsjednika IO) i bio u drugoj godini mandata. Na tu dužnost došao sam sa mjesta Šefa odsjeka za finansije i budžet, na kom sam do tada proveo 18 godina. Tada sam bio i Predsjednik OOSK-a Opštinskih organa uprave, u kojima je radilo preko 200 radnika, od kojih su većina bili članovi SKJ. Funkciju predsjednika općine, u trećoj godini drugog predsjedničkog mandata, tada je obavljao Mećava Svetozar, koji je doveden iz Zeničke željezare, gdje je bio sindikalni funkcioner. Bilo je to vrijeme u kojem je predsjednik opštine bio glava vlasti i imao apsolutnu moć. Tu vlast poznavali smo kao apsolutizam.
Mećava je bio moćan i vladao neprikosnoveno, apsolutistički. Izgledao je grub, ali je imao meko srce i dobru dušu. Na dužnosti Sekretara OKSK Bos.Dubica tada je bio Vaso Babić, dipl. inž. šumarstva. Na tu funkciju je došao sa dužnosti direktora dubičkog drvnog kombinata ŠIP “Kozara”, koji je tada zapošljavao preko 2.000 radnika. Za razliku od većine, Vaso je bio demokratski orjentisan i komunikativan. U Dubici su cijenili njega i njegovu porodicu. U toku njegova mandata izrazito veliku moć imala je Kadrovska komisija OKSK-a, u kojoj je „vedrila i oblačila“, sve konce držala u svojim rukama, Batos Mijić Bora, učesnik NOR-a1941 i supruga ranijeg predsjednika Branka Mijića. Bora je to radila zaista u ime Partije, ali i sa punim vlastitim užitkom. Godila joj je vlast i znalački je koristila, ali za dobrobit Partije.
Mećava Svetozar je bio pravi funkcioner, pravedan, pošten, radan i preduzimljiv. Bio je figura i ličnost. Većina zaposlenih ga je cijenila, a mnogi su ga i voljeli. Bilo i onih koji su ga se bojali. Dok sam bio Šef budžeta, sa mnom je sarađivao prilikom donošenja opštinskog budžeta, kad su vršeni rebalansi, a ponekad smo kontaktirali i u toku izvršenja budžeta. Nikad nismo imali nesporazuma. Nije se mješao u moju nadležnost. Poštovao je moj stav, čak i onda kada sam zastupao mišljenje koje mu nije odgovaralo. Za njegova nepuna dva mandata, koja su trajala 9 godina, učinio je mnogo za opštinu. Realizirani su kapitalni projekti u industriji, poljoprivredi i značajno unapređena infrastruktura. Grad je dobio kanalizaciju, a sela puteve, škole, domove kulture i struju. Njegova nesumljiva zasluga je most Gradina – Jasenovac, ali i mnogo mnogo drugog. Osavremenjeno je Memorijalno područje Donja Gradina, koji je tada bio u sastavu Memorijalnog centra Jasenovac. Dubička opština se u tom periodu bratimila sa nekim opštinama Hrvatske, Slovenije, Srbije… Kratko rečeno, Mećava je imao petlju. Znao je gdje i kada treba lupiti šakom od sto, ali i utješiti blaže i osjećajnije nego roditelj….Ali to nije dio ove priče.
Više nas sa predsjednikom Mećavom imalo je polu-prijateljski odnos. Mene, moje radne kolege i prijatelje – Peru Bijelića, Uzeira Alijagića… znao je pozvati pred kraj radnog vremena kod sebe na piće, a nekad smo se znali i sami pozvati, što mu nije smetalo.
Šamar predsjedniku opštine
Negdje, sredinom godine, mislim u ljeto 1976. godine, Dubicom se proširila vijest da je predsjednika opštine Mećavu Svetozara, dok su bili na nekoj seoskoj sjedeljki, ošamario uticajan seljak Stevo Delić. Moglo se to dogoditi u alkoholu, jer tada se u svim prilikama pilo. Mećava je uvijek bio za društvo i volio popiti. Možda sam šamar ne bi bio neka posebna vijest, da se nije počelo sa posebnom ozbiljnošću govoriti i nagađati o razlozima. Pravu istinu znali su samo učesnici sijela, a preko njih i članovi OKSK-a. U narodu se se govorkalo da se tu radilo o izmirivanju njihovih “međusobnih“ računa, vezanih za elektrifikaciju sela i izgradnju trafo stanica, koje je izvodilo dubičko Električno preduzeće. Time je sukob Mećave i Delića postao tema koja je zasjenila sva druga događanja u gradu i na selu. O tom događaju se puno pričalo u gradu, po selima, u opštinskim kancelarijama, ali niko nije znao pravi razlog sukoba. Politika ga nije htjela saopštiti. Tako je šamar udaren predsjedniku opštine postao kamen spoticanja i politička mora, koja će iznjedriti teže lomove.
Udar OK SK-a na Opštinsku vlast
Jednog jutra, baš tih dana, pozva me Sekretar OKSK-a g. Vaso Babić i zamoli da navratim do njega. Od mene, kao Sekretara OOSK-a organa uprave tražilo se da Mećavu Svetozara isključimo iz OOSK-a. Isključenje je, očito, trebalo prethoditi njegovoj smjeni sa funkcije predsjednika opštine, godinu prije isteka drugog mandata. Tražio sam da mi se kaže razlog. Nije mi rečen. Pravog razloga nije ni bilo ili je bio u potpuno drugim relacijama. Jedini valjan razlog bilo je to što je Mećava Svetozar imao petlju suprostaviti se zahtjevu OKSK-a. Ni tada, ni kasnije nije rečeno, da se od Mećave zahtjevalo da se Deliću izvine za neku uvredu, ako mu je uvredu nanio. Naravno, Mećava na to nije bio spreman ni po koju cijenu. Nije se dao nikom pod noge, pa ni članovima OK SK-a, koji su odjednom postali neka vrsta prijekog suda. A cijena je bila vrlo visoka. Naravno, uvreda i njeno pranje izvinjenjem, bili su samo povod. Razlozi su bili mnogo dublji i mogli su se samo nagađati. Najglavniji od njih bio je što je ignorisao zahtjev Komiteta i izdigao se iznad njega. Sve drugo, iako mnogo važnije, ostalo je u sjeni političke sujete.
Nisam pristao na zahjev Sekretara OKSK-a za isključenje predsjednika Mećave iz članstva OO SK Organa uprave, jer nisam ni u čemu vidio njegovu krivicu. Ni meni ni užem tijelu naše partijske organizacije nije predočena. Njegova vrijednost je još više porasla u mojim očima. Tražio sam ubjedljiv razlog, nisam dobio nikakav. Ipak, morao sam pristati na zahtjev da sazovem vanredni sastanak OO SK-a Opštinskih organa uprave, na kome bi se raspravljalo o njegovom slučaju. Na sastanak su došli predstavnici OKSK-a predvođeni Predsjednikom kadrovske komisije OKSK-a g. Borom Batos. Otvorio sam sastanak, saopštio šta se od nas traži. Atmosfera na sastanku bila je vrlo napeta. U prepunoj sali vladao je muk. Već na samom početku, vrlo oštrim tonom, g. Bora Batos je rekla da je došla da “očisti močvaru“. Svojim energičnim zahtjevima kod mnogih je izazvala nevjericu i strah, ali nije postigla cilj. Mećava ne samo da nije izbačen iz partije, već je dobio podršku i satisfakcijiu. To je bio novi udarac partijskim vlastodršcima. Ali to nije pomoglo. OKSK-a našao je drugi put. Kratko po tom, već na prvoj narednoj sjednici Opštinskog komiteta SK- a, Mećava je isključen iz članstva i smijenjen sa položaja. I nije se ostalo na tome. U tišini i laganice, nastavljeno je dalje sa „čišćenjem močvare“.
Čišćenje močvare
Smjenom Mećave, predsjednička funkcija pripala je Obućina Milinku – Miši, koji je do tada bio direktor Ekspoziture SDK – Službe društvenog knjigovodstva Bos.Dubica. Radno iskustvo je stekao u Privrednoj banci. Mišo je u svemu slušao Partiju. Saradnja sa njim bila je besprekorna. Sa njegovim dolaskom apsolutistički sitem upravljanja u dubičkoj opštini zamjenjen je demokratskim. Ali Mišo nije mogao držati tempo kojim je grabio Mećava.
Nakon izvjesnog vremena pozvan sam u OK SK- a. Nisam kritikovan zbog odnosa koji sam pokazao pri smjeni Mećave. U fer i drugarskom razgovoru rečeno mi je da izuzetno cijene moj rad i moje rezultate, i da kao takav trebam dubičkoj privredi, koja je deficitarna kadrovima moga profila. Ponuđeno mi je da pređem za direktora OUR “Knežpoljeturist“, koji je tada bio u sastavu RO Dubički robni magazin (RO DRM). Bilo mi je poznato da je to mjesto već nuđeno nekima, ali ga niko od ponuđenih nije prihvatio. Razlog za to bio je što se ni jedan direktor ugostiteljstva nije proslavio. Ili je istjeran, ili je dobio srčani ili moždani udar, ili je naprasno umro. Shvatio sam šta žele. Nisam pristao, već sam izrazio spremnost da idem na bilo koje drugo mjesto, ali unutar organa uprave. Rečeno mi je da razmislim. Bio je to ultimatum! Dok sam ja “razmišljao“ u OOSK-a OU izvršen je reizbor, pa me na mjestu sekretara zamjenio Momčilo Zakić, koji je do tada bio moj zamjenik, a ja sam postavljen za njegova zamjenika. To me osvjestilo. Shvatio sam da sam do pojasa gurnut u “močvaru“. Trebalo je spasavati glavu.
I nije se ostalo samo na tome. Pritisci na mene su nastavljeni, pa sam nakon izvjesnog vremena morao prihvatiti zahtjev Partije. Prihvatio sam dužnost direktora OOOR “Knešpoljeturist“ (ugostiteljstvo i turizam) i u gole ruke preuzeo više nego vruć kompir. Nisam smio dozvoliti da mi glib dođe do vrata. Shvatio sam da je „bolje rana nego mrtva glava“.
U Organima uprave Opštine Bosanska Dubica počeo sam raditi 9. Avgusta 1961.g. i marljivo radio 30 godina, 2 mjeseca i 18 dana, od čega 18 godina na čelu Odsjeka za budžet i finansije i 2 godine kao funkcioner Izvršnog odbora opštine – zadužen za privredni razvoj. Moj rad bio je poznat, moji rezultati vidljivi. Koliko sam bio radno angažiran, dovoljno je reći da za toliko godina nikad nisam iskoristio sve dane godišnjeg odmora.
Trebalo je proći neko vrijeme da shvatim pravi razlog moje smjene. Nije im se dopala moja otvorena podrška predsjedniku Mećavi, ali se očito radilo i o nečem drugom. Nije to bio samo otpor zahtjevima OK SK-a. Tek tada sam shvatio zašto su zadnjih mjeseci učestale finansijske kontrole poslova koji su obavljani u Odsjeku za budžet i finansije, kojem sam ranije bio na čelu. Kontrole su vršene i ranije, vanredno ili po periodičnim obračunaima i završnom računu, ali su nalazi svih kontrolnih organa SDK uvijek bili pozitivni i za pohvalu. Posljednje kontrole su obuhvatile Budžet, sve opštinske fondove, Fond boračke zaštite, mjesne samodoprinose dubičkih sela… Čak se lično angažovao komandir milicije g. Dmitar Stanić, u nastojanju da mi nađe neki propust, da me zatvori, ali nije uspio naći ništa zašto bi se mogao zakačiti. Inspektor SDK poslan je i u NK “Borac“, u kojem sam samo godinu ranije bio predsjednik kluba.
Kroz sve to, jedan raniji događaj je vratio i preusmjerio moju pažnju. To je bilo kada sam se suprostavio pokušajima za malverzacije jednom od najuticajnijih dubičkih privrednika- političara, koji je tada karijeru gradio u Banja Luci, a htio je preko mene biti i ostati Bog u svom selu. Mislio je da i meni može biti Bog. Bio je to pokušaj da se fiktivnim učešćem, bez učešća mještana njegova sela, povuku sredstva iz Fonda za zemljotres, pribave zaradu bez rada njegovoj zadruzi i iskoriste za širenje putne mreže, što bi njemu kod seljana povećalo popularnost.
Naravno, odbio sam njegove nezakonite zahtjeve, a on me teško izvrijeđao i u naletu bijesa pljunuo u lice, pred nekoliko mojih prisutnih radnijh kolega. Sa tim događajem sam upoznao nadležne u Organu uprave, Sekretara OK SK-a i načelnika SUP-a, i od njih zatražio zaštitu i sankcije, ali ih nisam dobio. I umjesto njemu, koji me silio na kriminalne radnje, grijeh je pripisan meni i upisan u moj karton. A u tom kartonu, desetak godina prije Sarajevskog procesa (na kojem se 1983. sudilo muslimanskim intelektualcima) uz moje ime je neko napisao da sam “mlado musliman“. A propustili su navesti da sam za prepoznat značajan doprinos razvoju Bratstva- Jedinstva nagrađen rijetkim priznanjem Plaketom “Trnovac 44“.
A zemljotres, koji je zahvatio Bosansku krajinau, dogodio se 26. i 27. 10. 1969.g. i razorio je 14 opština, među njima i dubičku. Opštine oštećene zemljotresom, među njima i dubička, dobile su sredstva za sanaciju posljedica zemljotresa od Republike i Federacije, koja su sukcesivno priticala.
U to vrijeme dubički Fond za zemljotres raspolagao je sa značajnim sredstvima, koja su priticala i trošena preko 10 godina. Iz tih sredstava finansirani su različiti programi gradskih i seoskih mjesnih zajednica, na bazi “učešća 1:1”. Mještani sela ulože 1 dinar, Fond na taj dinar daje bespovratno 1 ili više dinara. Kontrolu nad trošenjem sredstava fonda imala su samo određena lica. Zahvaljujući takvom sistemu Dubička opština je uvela struju u sva dubička sela, gdje je nikad nije bilo, obnovila postojeću i izgradila novu putnu mrežu koja je povezala sva sela sa gradom i omogućila uredan autobuski saobraćaj, izgrađeni seoski domovi, obnovljene i izgrađene nove škole, itd.
Kada danas govorimo BiH ili našim gradovima, jasno razlučujemo one koji i dalje tamo žive i one koji su protjerani i žive u dijaspori. Dubička vlast već tada je imala neku vrstu svoje dijaspore u Banja Luci, Beogradu a manjim dijelom i Sarajevu, koja je uticala u trasiranju puteve, davala stručnu pomoć i podršku, dijelila recepte i suflirala regionalno, na republičkom i saveznom nivou. Ta Dubička dijaspora je stalno zanavljana novim kadrovima, koji su kada ostvare napredak na lokalnom nivou, sele u te centre na više, unapred pripremljene položaje.
Afera sa predsjednikom Mećavom je pokrenula i ubrzala procese kadrovske rotacije. Nakon njegove smjene degradirani su neki njegovi uži saradnici. Pri tom je trebalo da se uhljebe neki politički miljenici i brže rješe neki kadrovski problemi, koji su čekali. Nije bilo toliko fotelja, koliko onih koje je trebalo ustoličiti. Između ostalih, trebalo je bolje ustoličiti tadašnjeg upravnika biblioteke Bursać Iliju, koji je bio moj dobar poznanik, a vjerovao sam i prijatelj. Znali smo se desetinu godina, još iz vremena dok je bio upravnik Osnovne škole u selu Međuvođu.
Dok sam bio Šef budžeta, a naročito kad sam postao profesionalac u IO (do tada se ta funkcija zvala Potpredsjednik IO) moj prijatelj Ilija mi je često dolazio na kafu. Imao je razloga, jer sam volio knjigu i mnogo sam doprinjeo da se rad Dubičke biblioteke obogati knjižnim fondom i unaprijedi. Pružao sam im i stručnu finansijsku pomoć. Takav odnos sam imao i ranije dok je upravnik biblioteke bila pok. Anđela Košćak. Ni na kraj pameti mi nije bilo da je moj prijatelj Ilija “bacio oko“ na moju fotelju i da kutri na moje radno mjesto. Moja fotelja se nije čestito ni ohladila, a Ilija je već u nju sjeo.
Mojim prelaskom u ugostiteljstvo ipak se nije ispunila težnja da me, kao moje prethodnike, sataru problemi na koje sam tada došao. Za kratko vrijeme postigao sam uspjeh kakav ni sam nisam očekivao. A odlaskom Mećave Svetozara i mojim odlaskom, Komitet je prestao sa čišćenjem opštinske močvare. Valja je prevladalo uvjeren je da je sve urađeno kako se željelo.
U Bosanskoj Dubici mnoge pozicije vlasti u tom periodu držali su polu-pismeni kadrovi, koji su pomognuti od gradske vlasti uspješno onemogućavali ulaz obrazovanijih. Rezultat toga je bilo to da se broj fakultetski obrazovanih mogao na prste ruke nabrojiti. Najbolje plaćen uposlenik opštine, koji je imao samo osnovnu školu, sve do kraja 1985. imao je najveću platu u Opštinskim organima uprave.
Smjenom predsjednika Mećave Svetozara OKSK-a Bosanska Dubica osnažio je svoju moć, produbio svoj uticaj. Nedugo po tom predsjednički mandat je skraćen na jednogodišnji, čime je uloga predsjednika opštine postala daleko manja, skoro zanemarljiva.
Malo je ostalo od Mećavine Bosanske Dubice
Isticanjem vrijednosti Mećave Svetozara ne želim umanjiti ulogu Milenka Obućine, koji je došao iza njega, niti kasnijih predsjednika sa jednogodišnjim mandatom, već makar posmrtno postaviti na pravo mjesto jednog čovjeka koji je svojom pojavom i svojim djelima od jedne siromašne opštine dodatno razorene u Drugom svetskom ratu napravio snažnu privrednu i društvenu sredinu, u kojoj su svi koji su htjeli mogli naći i dobiti svoj dio sreće.
Nažalost, agresijom Srbije i Hrvatske na BiH u periodu od 1991 do 1995. uništen je i razoren najveći dio onog što je u doba Mećave, njegovih prethodnika i sljedbenika postignuto. Okupatorske srpske vlasti promijenile su ime Bosanska Dubica u Kozarska Dubica. U Bosanskoj Dubici je uvijek bilo dovoljno mjesta za sve njene narode, Bošnjake, Srbe, Hrvate, Rome, Židove…U Kozarskoj Dubici još uvijek ima mjesta samo za Srbe. Ni jedan dubički predsjednik/načelnik u poratnom periodu nije smogao volje i snage da mržnju zamjeni ljubavlju i s dužnim izvinjenjem uputi javni poziv prognanim Dubičanima da se vrate u svoju zavičajnu Bosansku Dubicu, kada im to prilike dozvole.
Burlington, 14. Januara 2018.
Zijad Bećirević
